قُدس (قلعه حسن خان پیشین) یکی از شهرهای استان تهران در ایران است. این شهر مرکز شهرستان قدس است.۴۵
همچنین شهر قدس یکی از شهرهای قدیمی استان تهران می‌باشد که با قرار گرفتن این شهر در بزرگراه فتح (کیلومتر ۲۰) و موقعیت خوب جغرافیایی و آب و هوای خوب کوهپایه‌ای در این چند سال اخیر میزبان سکونت مهاجرین بسیاری از سایر شهرهای کشور بوده‌است. این شهر دارای معادن، مزارع، باغ‌ها، مجتمع‌های صنعتی و قهرمانان ورزشی متعدد استنیازمند منبع.
شهر قدس که تا قبل از تاسیس شهرداری در سال ۱۳۶۸ تحت نام قلعه حسن خان شناخته می‌شد، روستایی کوچک و قلعه مانند در حاشیه جنوب غربی تهران و همجواری شهرداری منطقه ۹ و ۱۸ بود. در یک جبهه آن کاووسیه و در جبهه غربی آن سرخ حصار قرار داشت.
در ۱۳۶۸/۰۴/۰۳۶ شهر قدس از رشد روستای قلعه حسن خان و ادغام آن با نقاط دیگری مانند سرخ حصار، کاووسیه و شهرک بهشتی (قدس) به وجود آمده‌است. از این‌رو می‌توان دو دوره متمایز را برای تحول کالبدی شهر متصور گردید:
الف- ایجاد بناها ورشد قلعه حسن خان بصورت یک روستا
ب- رشد سریع و بدون وقفه شهر در دو سه دهه اخیر
در مرحله اول قلعه حسن خان از دو قلعه اربابی تشکیل گردیده که بنام مالک آن(حسن خان) نامیده شده‌است و هر دو قلعه دروازه بوده‌است (یکی از دروازه‌های نزدیک مسجد جامع فعلی و دیگر نزدیک میدان اصلی موجود شهر قرار داشته‌است).
مرحله دوم با تاسیس کارگاهها و کارخانجات متعدد در کنار جاده قدیم و کنار راه آهن و بطورکلی شروع رشد سریع تهران در چند دهه اخیر آغازگردید. در این مرحله با رشد سریع جمعیت منطقه تهران روستای قلعه حسن خان نیز که در فاصله نسبتاً کمی از تهران و در نزیکی تعدادی از این کارخانجات و کارگاههای قرار گرفته‌است به سرعت رشد نمود.
ثار تاریخی
از آثار تاریخی شهرقدس می توان به تپه کاووسیه مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد ۷ در محله کاووسیه امروزی که از آثار بدست آمده از آن می توان به تابوت مردی مومیایی اشاره کرد و امامزادگان ابوالحسن و ابولحسین معروف به امامزاده حضرتین انتهای خیابان امامزاده ۸ از فرزندان امام موسی کاظم هستند و بر دو تکه سنگ که در کنار مرقد مطهر این امامزادگان قرار دارد نوشته شده‌است: مرقد مطهر سلاله عصمت و طهارت امامزاده ابوعبدالله الحسین فرزند موسی مرقد مطهر سلاله عصمت و طهارت امامزاده ابوالحسن علی فرزند محمد و حمام قلعه که قدیمی ترین حمام شهرقدس است و بنای آن برای دوره قاجار می باشد و نهرفیروز بهرام به قدمت هزاره سوم پیش از میلاد و قبرهای سر خیابان عمارت و قبرستان ابتدای خیابان چمن اشاره کرد که قدمتی قاجاری دارند اشاره کرد.
بلوار انقلاب اسلامی
تاریخچه شهر قدس
قلعه حسن خان دشتی بود حاصلخیز که در دوره قاجار با ایجاد قلعه‌ای به این نام معروف شد. منطقه‌ای که در اصل شکارگاه حکومتی بود و در آن نقاط باستانی چون کاووسیه، سرخ حصار و کاروانسراسنگی موجود بوده اما امروزه اثری از پیشینه تاریخی آنان باقی نمانده است. وردآورد، کاروانسراسنگی و نهر فیروز بهرام (یکی از نهرهای باستانی که قدمتش به بیش از پنج هزار و پانصد سال می‌رسد و امروزه به صورت کانال سیمانی موجود است) در شمال آن و رود کرج و روستای باباسلمان در جنوب آن، روستای اسماعیل آباد در شمال شرقی، روستاهای زرنان بالا و پائین و شهرک دانش در شرق آن و گرمدره و تپه های قورت داغی در غرب آن واقع شده‌اند. در دوره قاجار شخصی بنام امیرتومان که میرشکار (سردسته شکارچیان ) دربار بود اراضی این منطقه را که شکارگاه حکومتی بود به تصرف خود درآورد و در آن زمان این منطقه بسیار دور از پایتخت بود و کسانی که در تهران به سوی کرج حرکت می‌کردند معمولاً اولین اتراقگاه آنان در نزدیکی همین محل کاروانسراسنگی (تقاطع بزرگراه فتح و بزرگراه شهید لشگری) بود.
امیرتومان با فراهم کردن امکانات و آوردن عده‌ای از اهالی خمسه به این منطقه، آرام آرام زمینهای بایر را به زمینهای کشاورزی تبدیل نمود و منطقه رنگی از زندگی جدید به خود گرفت. می‌گویند نام اولیه این محل پیش از آنکه امیر تومان آنرا تصاحب کند سبزه الماس بوده وامیرتومان آنجا را به نام فرزند ارشدش که نام او حسن خان بود «قلعه حسن خان» نامید. امیرتومان صاحب چند فرزند به نام‌های: رضاخان، حسن خان، آقابزرگ خان، موتمرالدوله و سالار همایون بود که آنان پس از مرگ پدر، قلعه حسن خان را بین خود تقسیم کردند و به هر یک از برادران نزدیک یک دانگ رسید. در آن زمان تمام اراضی این قلعه و اطراف آن قابل کشت و زرع بود و کلاً به نواحی: چمن الماس خان، ورامینک، میاندوآب، قلعه سون، اکبر نایب، چنارسوخته و... که مجموعاً ده قطعه بوده تقسیم می‌شد.
بلوار شهید یداله کلهر
هر یک از نواحی دارای قلعه‌ای خاص بود. بررسی مدارک تاریخی نشان می‌دهد که در میاندوآب عده‌ای از اعراب ساکن بوده و به پرورش گاومیش اشتغال داشته‌اند.
اراضی قلعه توسط سه قنات بزرگ آبیاری و پرآب آبیاری می‌شد. یکی از آن‌ها قنات بزرگ نام داشت. و مبدا آن تپه و رودخانه‌ای به نام قروق که شاخه‌ای از رود کرج بود. گویا یکی از قنات‌ها که قنات بزرگ نام داشت از تپه‌های سرخه حصار سرچشمه گرفته به سوی قلعه امتداد می‌یافت. آب این قنات حتی به مناطق جنوبی تری چون ورامینک نیز می‌رسید.
اولین مغازه در قلعه حسن خان را شخصی بنام مشهدی حسین معروف به کلاه حسین به معنای کوتاه قد که اهل یزد بود باز کرده که محل فعلی آن نیز مغازه لبنیاتی جعفری روبروی مسجد جامع شهر است .
اولین وسیله نقلیه که وانت بار وشبیه به کامیون بوده توسط شخصی بنام حمید شهباز یاردلی فرزند کریم خان آورده که روزی دوبار صبح و عصر این وسیله به شهر تردد داشته و مردم از آن استفاده می‌کردند.
تنها امامزاده این شهر امامزاده ابوالحسن وابوالحسین از نوادگان امام موسی کاظم (ع) بوده و سابقه آن به چند صد سال برمی گردد وامروزه هم این امامزاده‌ها زیارتگاه اهل ایمان است.
اولین مسجد شهر مسجد جامع می‌باشد که چندین بار بازسازی شده‌است .
آموزش و تربیت در قالب مکتب خانه در شهر قدس توسط شخصی بنام شیخ مرتضی که روحانی بود شکل گرفته و اولین مدرسه دولتی شهر در سال ۱۳۴۱ به نام دبستان صادقی ساخته شده‌است .
اولین حمام محل واقع در خیابان امام روبروی کوچه میثم بوده که چون از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده مالکین با کمک و همیاری مالی جهانشاه خان که یکی از سران بزرگ خمسه در آن زمان و از مخالفان رضاشاه قلدر بود و پس از شکست از ایشان به قلعه حسن خان آمده بود سرمایه ساخت حمام جدیدی بنام «خزینه در» روبروی مسجدجامع داخل کوچه احداث که این حمام به سال ۱۲۴۰ تا ۱۲۵۰ ه.ش برمی گردد و معمار آن شخصی بنام استادکریم بوده‌است.
در حال حاضر شهر قدس از لحاظ اشتغال در غرب استان تهران به عنوان یکی از مراکز بزرگ صنعتی محیط کارگری مناسبی را فراهم نموده‌است و اکثر ساکنین بعنوان کارگر در این مراکز مشغول به کارند بعد از اشتغال به کشاورزی، کارمندان دولت درصدی از اشتغال را به خود اختصاص می‌دهند.
از نظر اجتماعی درحال حاضر شهر قدس با وسعتی در حدود ۲۴ کیلومتر مربع یا به عبارتی ۲٬۴۰۰ هکتار جمعیتی بالغ بر ۳۵۰٬۰۰۰ نفر از نقطه نظر وسعت و جمعیت یکی از شهرهای پرجمعیت ومتراکم در کشور محسوب می‌گردد. جمعیتی از نوع بسیار پراکنده با فرهنگهای مختلف و آداب و سنن متفاوت و ناهمگون.
از لحاظ کشاورزی شهر قدس به لحاظ موقعیت جغرافیایی از نوع خاک مرغوب و آب در حد کفایت در سطح شهر و منطقه از کشاورزی مطلوبی برخوردار است. از مهمترین محصولات آن بعنوان نمونه:
غلات: گندم، جو، ذرت
از صیفی جات: گوجه، خیار
باغات میوه: سیب، آلو، گیلاس وآلبالو می‌باشد.
سطح زیر کشت در حوزه قدس و شهرکهای اطراف آن ۱۵۰۰ هکتار است. به دنبال تحولات اجتماعی و سیاسی دهه‌های اخیر، افزایش جمعیت و رشد مهاجرت به سوی تهران، امروزه شهرقدس به یکی از مناطق پر جمعیت و متراکم مسکونی حومه تهران تبدیل شده‌است.۹
شهرداری قدس
شهرداری قدس سازمانی غیردولتی‌است که درسال۱۳۶۸ تأسیس شد و اداره شهر قدس را به عهده دارد. مسئولیت اداره این سازمان با شهردار قدس است با حکم شورای شهر قدس انتخاب می‌شود. شهرداری قدس شامل ۲ منطقه است که اداره هر منطقه به عهده شهردار آن منطقه‌است.اولین شهردار قدس محمد اصالت بود که از سال۱۳۶۸ تا۱۳۷۰عهده دار این سمت بود . شهردار قدس هم‌اکنون محسن چیبایی۱۰که در ۱۵مرداد ۱۳۹۱توسط شورای اسلامی شهرقدس در این پست قرار گرفت.
ثار تاریخی
از آثار تاریخی شهرقدس می توان به تپه کاووسیه مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد ۷ در محله کاووسیه امروزی که از آثار بدست آمده از آن می توان به تابوت مردی مومیایی اشاره کرد و امامزادگان ابوالحسن و ابولحسین معروف به امامزاده حضرتین انتهای خیابان امامزاده ۸ از فرزندان امام موسی کاظم هستند و بر دو تکه سنگ که در کنار مرقد مطهر این امامزادگان قرار دارد نوشته شده‌است: مرقد مطهر سلاله عصمت و طهارت امامزاده ابوعبدالله الحسین فرزند موسی مرقد مطهر سلاله عصمت و طهارت امامزاده ابوالحسن علی فرزند محمد و حمام قلعه که قدیمی ترین حمام شهرقدس است و بنای آن برای دوره قاجار می باشد و نهرفیروز بهرام به قدمت هزاره سوم پیش از میلاد و قبرهای سر خیابان عمارت و قبرستان ابتدای خیابان چمن اشاره کرد که قدمتی قاجاری دارند اشاره کرد.
بلوار انقلاب اسلامی
تاریخچه شهر قدس
قلعه حسن خان دشتی بود حاصلخیز که در دوره قاجار با ایجاد قلعه‌ای به این نام معروف شد. منطقه‌ای که در اصل شکارگاه حکومتی بود و در آن نقاط باستانی چون کاووسیه، سرخ حصار و کاروانسراسنگی موجود بوده اما امروزه اثری از پیشینه تاریخی آنان باقی نمانده است. وردآورد، کاروانسراسنگی و نهر فیروز بهرام (یکی از نهرهای باستانی که قدمتش به بیش از پنج هزار و پانصد سال می‌رسد و امروزه به صورت کانال سیمانی موجود است) در شمال آن و رود کرج و روستای باباسلمان در جنوب آن، روستای اسماعیل آباد در شمال شرقی، روستاهای زرنان بالا و پائین و شهرک دانش در شرق آن و گرمدره و تپه های قورت داغی در غرب آن واقع شده‌اند. در دوره قاجار شخصی بنام امیرتومان که میرشکار (سردسته شکارچیان ) دربار بود اراضی این منطقه را که شکارگاه حکومتی بود به تصرف خود درآورد و در آن زمان این منطقه بسیار دور از پایتخت بود و کسانی که در تهران به سوی کرج حرکت می‌کردند معمولاً اولین اتراقگاه آنان در نزدیکی همین محل کاروانسراسنگی (تقاطع بزرگراه فتح و بزرگراه شهید لشگری) بود.
امیرتومان با فراهم کردن امکانات و آوردن عده‌ای از اهالی خمسه به این منطقه، آرام آرام زمینهای بایر را به زمینهای کشاورزی تبدیل نمود و منطقه رنگی از زندگی جدید به خود گرفت. می‌گویند نام اولیه این محل پیش از آنکه امیر تومان آنرا تصاحب کند سبزه الماس بوده وامیرتومان آنجا را به نام فرزند ارشدش که نام او حسن خان بود «قلعه حسن خان» نامید. امیرتومان صاحب چند فرزند به نام‌های: رضاخان، حسن خان، آقابزرگ خان، موتمرالدوله و سالار همایون بود که آنان پس از مرگ پدر، قلعه حسن خان را بین خود تقسیم کردند و به هر یک از برادران نزدیک یک دانگ رسید. در آن زمان تمام اراضی این قلعه و اطراف آن قابل کشت و زرع بود و کلاً به نواحی: چمن الماس خان، ورامینک، میاندوآب، قلعه سون، اکبر نایب، چنارسوخته و... که مجموعاً ده قطعه بوده تقسیم می‌شد.
بلوار شهید یداله کلهر
هر یک از نواحی دارای قلعه‌ای خاص بود. بررسی مدارک تاریخی نشان می‌دهد که در میاندوآب عده‌ای از اعراب ساکن بوده و به پرورش گاومیش اشتغال داشته‌اند.
اراضی قلعه توسط سه قنات بزرگ آبیاری و پرآب آبیاری می‌شد. یکی از آن‌ها قنات بزرگ نام داشت. و مبدا آن تپه و رودخانه‌ای به نام قروق که شاخه‌ای از رود کرج بود. گویا یکی از قنات‌ها که قنات بزرگ نام داشت از تپه‌های سرخه حصار سرچشمه گرفته به سوی قلعه امتداد می‌یافت. آب این قنات حتی به مناطق جنوبی تری چون ورامینک نیز می‌رسید.
اولین مغازه در قلعه حسن خان را شخصی بنام مشهدی حسین معروف به کلاه حسین به معنای کوتاه قد که اهل یزد بود باز کرده که محل فعلی آن نیز مغازه لبنیاتی جعفری روبروی مسجد جامع شهر است .
اولین وسیله نقلیه که وانت بار وشبیه به کامیون بوده توسط شخصی بنام حمید شهباز یاردلی فرزند کریم خان آورده که روزی دوبار صبح و عصر این وسیله به شهر تردد داشته و مردم از آن استفاده می‌کردند.
تنها امامزاده این شهر امامزاده ابوالحسن وابوالحسین از نوادگان امام موسی کاظم (ع) بوده و سابقه آن به چند صد سال برمی گردد وامروزه هم این امامزاده‌ها زیارتگاه اهل ایمان است.
اولین مسجد شهر مسجد جامع می‌باشد که چندین بار بازسازی شده‌است .
آموزش و تربیت در قالب مکتب خانه در شهر قدس توسط شخصی بنام شیخ مرتضی که روحانی بود شکل گرفته و اولین مدرسه دولتی شهر در سال ۱۳۴۱ به نام دبستان صادقی ساخته شده‌است .
اولین حمام محل واقع در خیابان امام روبروی کوچه میثم بوده که چون از وضعیت مناسبی برخوردار نبوده مالکین با کمک و همیاری مالی جهانشاه خان که یکی از سران بزرگ خمسه در آن زمان و از مخالفان رضاشاه قلدر بود و پس از شکست از ایشان به قلعه حسن خان آمده بود سرمایه ساخت حمام جدیدی بنام «خزینه در» روبروی مسجدجامع داخل کوچه احداث که این حمام به سال ۱۲۴۰ تا ۱۲۵۰ ه.ش برمی گردد و معمار آن شخصی بنام استادکریم بوده‌است.
در حال حاضر شهر قدس از لحاظ اشتغال در غرب استان تهران به عنوان یکی از مراکز بزرگ صنعتی محیط کارگری مناسبی را فراهم نموده‌است و اکثر ساکنین بعنوان کارگر در این مراکز مشغول به کارند بعد از اشتغال به کشاورزی، کارمندان دولت درصدی از اشتغال را به خود اختصاص می‌دهند.
از نظر اجتماعی درحال حاضر شهر قدس با وسعتی در حدود ۲۴ کیلومتر مربع یا به عبارتی ۲٬۴۰۰ هکتار جمعیتی بالغ بر ۳۵۰٬۰۰۰ نفر از نقطه نظر وسعت و جمعیت یکی از شهرهای پرجمعیت ومتراکم در کشور محسوب می‌گردد. جمعیتی از نوع بسیار پراکنده با فرهنگهای مختلف و آداب و سنن متفاوت و ناهمگون.
از لحاظ کشاورزی شهر قدس به لحاظ موقعیت جغرافیایی از نوع خاک مرغوب و آب در حد کفایت در سطح شهر و منطقه از کشاورزی مطلوبی برخوردار است. از مهمترین محصولات آن بعنوان نمونه:
غلات: گندم، جو، ذرت
از صیفی جات: گوجه، خیار
باغات میوه: سیب، آلو، گیلاس وآلبالو می‌باشد.
سطح زیر کشت در حوزه قدس و شهرکهای اطراف آن ۱۵۰۰ هکتار است. به دنبال تحولات اجتماعی و سیاسی دهه‌های اخیر، افزایش جمعیت و رشد مهاجرت به سوی تهران، امروزه شهرقدس به یکی از مناطق پر جمعیت و متراکم مسکونی حومه تهران تبدیل شده‌است.۹
شهرداری قدس
شهرداری قدس سازمانی غیردولتی‌است که درسال۱۳۶۸ تأسیس شد و اداره شهر قدس را به عهده دارد. مسئولیت اداره این سازمان با شهردار قدس است با حکم شورای شهر قدس انتخاب می‌شود. شهرداری قدس شامل ۲ منطقه است که اداره هر منطقه به عهده شهردار آن منطقه‌است.اولین شهردار قدس محمد اصالت بود که از سال۱۳۶۸ تا۱۳۷۰عهده دار این سمت بود . شهردار قدس هم‌اکنون محسن چیبایی۱۰که در ۱۵مرداد ۱۳۹۱توسط شورای اسلامی شهرقدس در این پست قرار گرفت.